Karl Marks

Əgər şey faydasızdırsa, ona sərf edilmiş əmək də faydasızdır, əmək sayılmır və buna görə də heç bir dəyər yaratmır.

Əjdahaları təqib edərkən Persey gözə görünməmək üçün başına sehrli papaq qoymalı olurdu. Biz isə sehrli papaqla gözlərimizi və qulaqlarımızı bağlayırıq ki, əjdahaların hətta mövcud olduğunu inkar etməyə imkanımız olsun.

Ümu­miyyətlə, əməyin məhsuldar qüvvəsi nə qədər yüksək olursa, müəy­yən məmulatı hazırlamaq üçün zəruri olan iş vaxtı bir o qədər az olur

ümumiyyətlə təbiətdə hazır şəkildə tap­madığımız hər bir maddi sərvət ünsürü

ümumiyyətlə təbiətdə hazır şəkildə tap­madığımız hər bir maddi sərvət ünsürü həmişə

insan daim təbiət qüvvələrinin yar­dımına arxalanır. Deməli, əmək onun istehsal etdiyi is­tehlak dəyərlə­rinin, maddi sərvətin yeganə mənbəyi deyildir. Uilyam Petti demişkən, əmək sərvətin atası, torpaq anasıdır26.

Əmtəə cisimlərinin duyulan qaba predmetliyinin tam əksinə olaraq, də­yərə [Wertgegenständlichkeit] bircə atom da təbiət maddəsi daxil deyil­dir. Siz hər bir ayrıca əmtəəni əl ilə yoxlaya və nəzərdən keçirə bilərsiniz, onunla istədiyinizi edə bilərsiniz, dəyər [Wertding] olaraq o sezilməz qalır. Lakin biz xatırlasaq ki, əmtəələr ancaq eyni bir ictimai vəhdətin – insan əməyinin ifadəsi olduğuna görə dəyərə malikdir, buna görə də onların dəyəri [Wertgegenständlichkeit] xalis ictimai xarakter­dədir, onda bizə özlüyündə aydın olur ki, həmin dəyər yalnız bir əmtəənin başqasına ictimai münasibətində təzahür edə bilər. Doğrudan da, biz əmtəələrdə gizli olan dəyərin izinə düşmək üçün əmtəələrin mübadilə dəyərindən, ya­xud mü­ba­di­lə nisbətindən başlayırıq. İndi biz dəyərin həmin təzahür formasına qayıt­ma­lıyıq.

kətanın dəyərini kətanda ifadə edə bilmərəm. 20 arşın kətan = 20 arşın kətana ifadəsi dəyər ifadəsi deyildir. Bu tənlik, daha çox, bunun əksini göstərir: 20 arşın kətan 20 arşın kətandan başqa bir şey deyildir, yəni müəyyən miqdar istehlak şeyidir – kətandır. Deməli, kətanın dəyəri ancaq nisbi şəkildə, yəni başqa əmtəədə ifadə oluna bilər.

Axar halda olan insan iş qüvvəsi, yaxud insan əməyi, dəyər əmələ gətirir, amma əmək özü dəyər deyildir.

sosia­liz­min