Elif Nurhas quoted5 years ago
Mayn Rid
BAŞSIZ ATLI
I FƏSİL
Yanmış düzən
Günorta günəşi İspaniyanın köhnə şəhəri San-Antonio-de-Bexardan cənubda olan böyük Texas çölü üzərində parıldayırdı. Günəşin zərrin şüaları altında çöl üçün adi olmayan bir neçə şey görünürdü. Bunlar furqon idi: furqonların üzərinə yarımdairə şəkildə ağappaq örtük çəkilmişdi. Burada cəmisi on furqon vardı. Bu furqonlar ticarət karvanına və ya hökumət arabalarına oxşamırdı. Bunlar öz əmlakını Leon çayı sahilindəki qəsəbələrdən birinə aparan köçəri furqonlarına daha çox oxşayırdı.

Furqonlar bir-birinin dalına düzülərək isti çöl ilə elə yavaş-yavaş gedirdi ki, onların heç hərəkət etmədiklərini düşünmək olardı. Yalnız ürkərək qaçan bir vəhşi keçi, bir də çığıra-çığıra göyə qalxan cüllüt arabaların yeridiyini sübut edirdi.

Günorta bu istirahət çağında çölün ayrı heç bir yerində nə uçan bir quş, nə də qaçan bir heyvan görünürdü: quşlar da, heyvanlar da kölgədə gizlənmişdi. Yalnız qazanc dalınca qaçan insan günəşin yandırıcı şüaları altında öz yoluna davam edirdi.

Hər şeydən görünürdü ki, bu furqonlar varlı bir plantasiya sahibinə mənsubdur. Pittsburqun ən yaxşı istehsalı olan hər bir furqona səkkiz qüvvətli qatır qoşulmuşdu. Furqonların içərisində və dövrəsində çoxlu kölə zənci vardı. Uşaqlı kölə qadınlar furqonlara minmişdilər, kişilər isə furqonların yanı ilə piyada gedir və furqonların dalınca yorğun-yorğun addımlayırdılar. Qabaqda bir kareta gedirdi. Karetaya yaxşı bəslənmiş Kentukki qatırları qoşulmuşdu. Qozlada oturmuş kölə zənci istidən qovrulurdu.

Bütün bunlar onu göstərirdi ki, düzənlə gedən, özünə yeni yurd tapmaq istəyən Şimal ştatlarının yoxsul köçərisi deyil, varlı bir cənubludur. Görünür, o, əlinə malikanə keçirərək öz ailəsi, əmlakı və kölələri ilə birlikdə oraya köçürdü.

Doğrudan da, bu furqonlar plantasiya sahibi Vudli Poyndeksterə mənsubdur. O, öz ailəsi ilə bərabər Mataqord körfəzinin sahilindəki İndianola gəlmiş, indi isə düzəndən keçərək öz yeni malikanəsinə gedirdi.

Furqonları müşayiət edən dəstənin başında plantasiya sahibinin özü at üstündə gedirdi. Bu, əlli yaşlarında, hündürboy, arıq bir adamdı. Üzünün rəngi solğundur, bir az da sarıya çalırdı, bütün xarici görünüşündə sərt bir qürur nişanələri görünürdü. O, sadə, lakin qəşəng geyinmişdi. Əynində alpaqdan gen kaftan, qara atlazdan jilet və nankadan şalvar var idi. Jiletinin yaxasından zərif kətandan tikilmiş köynəyi görünürdü. Köynəyinin yaxalığına qara lent bağlanmışdı. Üzəngiyə keçirdiyi ayaqlarında tumac ayaqqabı vardı. Kənarları enli, həsir şlyapası onun üzünü cənub günəşinin yandırıcı şüalarından qoruyurdu.

Onunla yanaşı iki atlı gedirdi. Biri atını onun sağ tərəfi ilə, digəri isə sol tərəfi ilə sürürdü. Onlardan biri iyirmi yaşı ancaq tamam olmuş bir gənc, digəri isə ondan yeddi yaş böyük olan cavan bir oğlandır. Birinci Poyndeksterin oğlu idi. Bu gəncin açıq, fərəhli sifəti, xüsusilə, sərt üzlü atasının və tutqun görkəmi olan üçüncü atlının yanında istər-istəməz adamın ürəyini açırdı.

Gəncin əynində mavi rəngli pambıq parçadan gen bluz, həmin bu parçadan da şalvar, başında şlyapa vardı. Əynindəki paltar onun gənc simasına yaraşdığı kimi cənub iqliminin tələblərinə də tamamilə uyğun gəlirdi.

Üçüncü atlı plantasiya sahibinin bacısı oğlu idi. O, volontyorlardan olub istefaya çıxmış zabitdir. Onun əynində tünd-göy mahuddan hərbi kostyum, başında mahud furajka vardı.

Onlardan bir az aralı, furqonları müşayiət edən bir atlı da vardı. Onun üzünün cizgiləri daha qaba idi. Başqalarından da sadə geyinmişdi. Öz qamçısını məharətlə şaqqıldatmasından aydın görünürdü ki, atlı plantasiya sahibinin kölələrinə nəzarət edir.

Karetada iki qız oturmuşdu. Bunlardan birinin dərisinin ağlığında adamın gözü qamaşırdı. İkinci qızın dərisi qapqara idi. Birincisi Poyndeksterin yeganə qızıdır, o birisi isə qızın kənizidir.

Furqonlar Luiziana ştatındakı Missisipi sahillərindən gəlirdi. Plantasiya sahibinin özü cənub ştatında yaşayan yerlilərdən deyildi: onun xarici görkəmindən siz dərhal sezərsiniz ki, kreol1 deyildir. Onun oğlunun, xüsusilə qızının qəşəng, zərif üzündə fransız dədəbabalarının gözəlliyi aydın görünürdü.

Vudli Poyndekster cənubda olan şəkər plantasiyalarının ən varlı sahibkarlarından biri idi. O, geniş bir həyat sürərək öz qonaqpərəstliyi ilə şöhrət qazanmışdı. Axırda iflas olmuş və Luizianadakı plantasiyalarını tərk edib ailəsi ilə birlikdə cənub-qərb Texasın düzənlərinə köçməli olmuşdu.

Günəş, demək olar ki, günorta yerinə çatmışdı. Səyyahlar öz kölgələrini ayaqlayaraq yavaş-yavaş irəliləyirdilər. İstidən taqətdən düşmüş ağ atlılar sakitcə yəhər üstündə oturmuşdular. Hətta bərk istiyə alışmış zəncilər belə yeknəsəq, yorucu danışıqlarını kəsib dəstə ilə furqonların arxasınca ağır-ağır gedirdilər.

Cansıxıcı sükutu yalnız bərkdən şaqqıldayan qamçıların səsi, bir də sürücü zəncilərin çığırtısı pozurdu.

Karvan asta-asta hərəkət edir, sanki onlar yol axtara-axtara gedirdi. Əslində burada yol yox idi. Yolu bundan əvvəl buradan keçmiş arabaların təkər izindən və yalnız otların əzilməsi nəticəsində gözə çarpan izlərdən tapmaq olurdu.

Plantasiya sahibi elə güman edirdi ki, onlar gedəcəkləri yerdən iyirmi mil uzaqdadırlar. O, hava qaralana kimi bu yolu qət etmək fikrində idi. Buna görə də günortanın istisinə baxmayaraq, yol getməyi əmr etmişdi.

Birdən nəzarətçi işarələrlə furqonları dayandırdı və atını sürətlə plantasiya sahibinin yanına sürdü: onun hərəkətlərində bir təşviş vardı.

Yoxsa onların qarşısına hindular çıxmışdı?! Hindular haqqında çoxlu müdhiş şayiələr söylənirdi!

Atlı yaxınlaşdıqda plantasiya sahibi soruşdu:

— Sansom, nə olub?

— Ot yanmışdır. Düzəndə yanğın olmuşdur.

— Yanğın olmuşdur?! Ancaq indi ki, düzən yanmır. Mən heç yerdə tüstü görmürəm.

— Yox, ser, — nəzarətçi cavab verməyə tələsdi – mən indicə sizə dedim ki, düzən yanmışdır və qapqaradır.

— Nə olsun! Mənə elə gəlir ki, biz qara düzənlə də yaşıl düzənlə olduğu kimi, sakit gedə bilərik.

— Con Sansom, boş bir şey üstündə hay-küy qoparmaq sarsaq işdir, – deyə Poyndeksterin bacısı oğlu sözə qarışdı. – Sən əbəs yerə niyə camaatı qorxudursan?

— Ey, zəncilər, tərpənin! İrəli! Haydı!

Nəzarətçi yenə dedi:

— Siz deyin, kapitan Kolxaun, indi biz yolu necə tapacağıq?

— Biz niyə yol axtarmalıyıq? Bu, nə axmaq sözdür? Biz ki yolu itirməmişik.

— Təəssüf ki, məsələ belə deyil. Yolu itirmişik. Təkərlərin izləri artıq görünmür: otla bərabər təkərlərin izləri də yanmışdır.

— Nə olsun? Mənə elə gəlir ki, biz heç bir iz olmadan da yanmış çöl ilə keçib gedə bilərik. O taya çatdıqda yolu taparıq.

Düzəni yaxşı tanıyan nəzarətçi kədərli halda:

— Bəli, – dedi – o tay yanmamış olsa taparıq. Mən ki oranı heç cür tapa bilmədim.

Kolxaun daha nəzarətçiyə cavab verməyib atları mahmızladı və irəli çapıb:

— Zəncilər, furqonları sürün! Sürün! – Deyə qışqırdı.

Furqonlar yenə də yola düşdü, lakin düzənin yanmış yerinə çatdıqda heç kəsin əmrini gözləmədən dayandı.

Atlılar nə etməli olduqlarını müzakirə etmək üçün atlarını kənara sürdülər. Qarşıda göz işlədikcə yanıb tamamilə qaralmış ucsuz-bucaqsız düzən görünürdü. Düzəndə bir dənə də olsun canlı, bitki, yaşıl ot və yaşıl yarpaq qalmamışdı. Qabaqda sağda və solda çox kədərli bir mənzərə əngin üfüqlərə doğru uzanırdı. Hətta cənub göyünün parlaq lacivərd qübbəsi də buradan qara görünürdü. Günəşin qabağını buludlar tam kəsməsə də, sanki buraya o, işıq salmaq istəmir, tutqun yerə baxıb qaşqabağını tökmüşdü.

Görünür, yanğın yay günəşinin təhəvvülü zamanı, otlar yetişən zaman baş vermişdi.

Sansom doğru deyirdi ki, düzəndə heç bir yol əsəri qalmamışdır: izlər otla birlikdə yanmışdı.

— Nə edək? – Plantasiya sahibi soruşdu. Onun səsində bir təşviş duyulurdu.

— Nə olmuşdur, Vudli dayı? Əlbəttə, biz yolumuza davam etməliyik. Çay yanğın yerinin o tayında olmalıdır. Əgər bir millik məsafədə çaydan keçmək üçün yer tapmasaq, onda çayın axarı ilə yuxarı qalxarıq və ya vəziyyətə baxıb aşağı enərik.

— Mənə bax, Kassi, axı biz beləliklə yolu itirə bilərik!

— Bu ola bilməz. Mənə elə gəlir ki, yanan yer böyük deyil.

Yoldan bir az kənara çıxsaq heç şey olmaz. Gec-tez yolu tapacağıq.

— Yaxşı, dostum, sən yaxşı bilirsən, mən sənin dalınca gedəcəyəm.

— Dayı, qorxmayın. Mən bundan da çətin şəraitdə yol tapmışam. Zəncilər, sürün! Dalımca gəlin!

İstefaya çıxmış zabit bunu deyib karetaya tərəf təkəbbürlü bir nəzər saldı. Karetanın pərdəsi arxasında bu təşvişdən bir qədər tutqunlaşmış gözəl bir üz göründü. Kolxaun atını mahmızlayaraq təkəbbürlə irəli çapdı.

Budur, səksən qatırın ayaq səsi çarxların cırıltısına və təkrar şaqqıldayan qamçıların səsinə qarışdı. Furqonlar yenə də yola düşdü.

Qatırlar sürətlə qaçırdı. Yanmış yer onları ürküdürdü, çünki qatırların gözü belə yerə alışmamışdı. Onların dırnaqları külə dəyərdəyməz, dərhal ayaqlarını qaldırırdılar. Qatırlar yavaş-yavaş sakitləşmiş daha qəti addımlarla irəliləməyə başladılar.

Beləliklə, karvan təqribən bir mil yol getdi. Sonra yenə də dayandı.

Mənzərə dəyişdi, ancaq yaxşılığa doğru dəyişmədi. Hər şey əvvəlki kimi üfüqədək qapqara idi. Düzəni dağlar, kiçik təpələr və dərələr əvəz etdi. Gözə dəyənləri “ağac“ adlandırmaq olmasa da, burada tamamilə ağac olmadığını da demək olmazdı. Burada alçaq Meksika akasiyaları tək-tək və koma halında bitmişdi. Akasiyaların qəşəng yarpaqlarından əsər qalmamışdı; onların yanıb kömürə dönmüş gövdələri və qaralmış budaqları məşum skeletlər kimi dayanmışdı.

Plantasiya sahibi atını bacısı oğlunun yanına tələsik çaparaq soruşdu:

— Dostum, yolu itirməmisən ki?

— Yox, dayı, mən yolu tanıyıram. Mən yolu yaxşı bələdləmək üçün dayandım. Yol aşağı, bax, bu dərəyə enməlidir. Biz düz gedirik. Qoy, karvan davam etsin. Məsuliyyəti mən öz üzərimə götürürəm.

Bir də yola düşdülər. Yamacdan aşağı endilər, sonra dərə uzunu gedib başqa yamacla yenə də yuxarı qalxdılar və yuxarıda təkrar dayandılar.

Plantasiya sahibi təkrar atını bacısı oğlunun yanına sürərək:

— Kassi, yolu itirməmisən ki? – Deyə öz sualını təkrar etdi.

— Nə bilim! Qorxuram ki, belə olsun. Bu cəhənnəmdə şeytan özü də yolu axtarıb tapa bilməz. Yox, yox! – Deyib Kolxaun karetanın yaxınlaşdığını görüb çaşdığını büruzə verməmək üçün əlavə etdi: – İndi hər şey mənə aydındır. Çay, bax, bu istiqamətdə olmalıdır. İrəli!

Kapitan, görünür haraya getmək lazım gəldiyini özü də bilmədən atını mahmızladı. Furqonlar onun dalınca getdilər.

Kolxaunun çaşdığı zəncilərin nəzərindən qaçmamışdı. Furqonların düz bir yol ilə getməyib təpələrdə və yanmış dərələrdə, kömürə dönmüş kollar arasında dolandığını onlar görürdülər.

Lakin bələdçinin sevincli çığırtısı dərhal onların ürəyini ümidlə doldururdu. Buna cavab olaraq birdən havaya qaldırılan qamçıların şaqqıltısı eşidildi. Sevinc dolu səsləri bu şaqqıltıya qarışdı.

Səyyahlar yenə də yola çıxdılar. Yolda çarx və at ayaqlarının tamamilə yeni izləri görünürdü. Görünür, hansı bir araba isə yanmış düzəndə lap bu yandan keçmişdi.

Şübhə yoxdur ki, araba Leona doğru hərəkət edibmiş. Çox, yəqin ki, bu, İnc qalasına gedən hökumət arabası imiş. Belə olan halda, onun izi ilə getmək lazımdır.

Qala elə onların yolunun üstündə idi, oradan isə gedəcəkləri yeri yaxın idi.

Daha bundan yaxşı bir şey gözləmək olmazdı. Kapitan yenə də vəcdə gəlib ara-bir təkəbbürlə yola düşmək üçün sərəncam verdi.

Karvan tapılmış iz ilə bir mil, bəlkə də daha çox getdi. Bu izlər düz istiqamətlə getməyib kolların ətrafında dolanırdı. Kassi Kolxaunun təkəbbürlü inamı tədricən tutqun bir məyusluq ifadəsi ilə əvəz olundu. O anlayırdı ki, getdikləri qırx dörd çarxın izi öz furqonlarının izidir.
  • unavailable
  • Join or log in to comment
    fb2epub
    Drag & drop your files (not more than 5 at once)