hətta “uzun zaman” mənasında başa düşülsün. Belə bir yolu seçməyə mənim tutarlı dəlillərim var idi. Oğrular haqqında onlarca kitab oxumuşdum və görürdüm ki, bunlar qəşəng (çoxu da gülərüz) uşaqlardır, əla geyinirlər, cibləri həmişə pulla doludur, yaxşı at seçməkdə ustadırlar, özlərinə çox güvənirlər, eşqbazlıqda çox incə tərpənir və həmişə də qalib gəlirlər, mahnı oxumaqda, içki içməkdə, kart oynamaqda və ya zər atmaqda mahirdirlər – bir sözlə, bunların cəmiyyəti elə görünür ki, ən ləyaqətli adamlara da yaraşar. Amma heç yerdə (Hoqart istisna olmaqla)1 görməmişəm ki, bir adam həmin oğruların həyatının iç üzünü, acınacaqlı həqiqətini açıb göstərsin. Mənə elə gəlirdi ki, bu canilər dəstəsinin əsil üzvlərini təsvir etmək, onları bütün eybəcərliyi, iyrəncliyi ilə birlikdə qələmə alıb göstərmək, onların miskin və səfil həyatını əks etdirmək

Bir şəhərdə, yaxşı olar ki, bir çox səbəblərə görə, heç adını çəkməyək və mən özüm də ona heç bir uydurma ad verməyəcəyəm, ictimai binaların arasında, böyük və kiçik şəhərlərin, demək olar ki, hamısında çoxdan bəri təsadüf olunan bir bina var, bura – yurdsuzlar evidir6. Adı həmin bu birinci fəslin əvvəlində çəkilən adam da bu yurdsuzlar evində doğulmuşdur, – mən daha burada onun hansı tarixdə, hansı gündə doğulduğunu göstərmək üçün özümə əziyyət vermirəm, çünki oxucu üçün, özü də əhvalatın hələ bu başlanğıc mərhələsində, bunların heç bir əhəmiyyəti yoxdur.

Məhəllə həkimi uşağı tutub bu ələm və kədər dünyasına varid edəndə, uşağın, ümumiyyətlə, sağ qalıb-qalmayacağı uzun müddət şübhəli görünürdü, heç ağla batmırdı ki, yaşaya bilər və ona da bir ad tapıb qoyarlar; əgər uşaq o yanlıq olsaydı, yəqin ki, onun haqqında yazılmış bu xatirələr də heç bir zaman işıq üzü görməzdi, yox, əgər işıq üzü görsəydi də, iki-üç səhifədən çox olmazdı və elə bu gözəl keyfiyyətinə görə də hər hansı bir əsrin və ölkənin ədəbiyyatında mövcud olan bütün tərcümeyi-halların hamısından daha qısa və həqiqi bir tərcümeyi-hal nümunəsi olardı (Məhəllə həkimi7).

Mən sənə deyəndə ki, hər hansı bir işi etmək meylində deyiləm, mənim bu cavabım niyəsiz və nə üçünsüz kifayətdir, artıq sözə ehtiyac yoxdur, – mister Kleypol özünəməxsus bir ləyaqətlə cavab verdi.